Uyuz sarkopte scabei adında bir parazitin yol açtığı oldukça kaşıntılı bir deri hastalığıdır. Kaşıntı özellikle geceleri çok fazladır. Parmak araları, bilek iç yüzleri, koltuk altları, bel bölgesi, meme başları ve genital bölge en çok kaşınan yerlerdir. Çok kaşımadan dolayı deride kızarık tırnak izleri ortaya çıkar. Bunlara ekskoriasyon denir. Bunun dışında yaygın egzema benzeri lezyonlar, bal renginde deri kabukları (krutlar), deride koyu renkli izler, özellikle testis üzerinde olmak üzere kaşıntılı kızarık şişlikler (nodüller) de olabilir. Uyuzun kaşıntısı o kadar şiddetlidir ki, hasta kaşınmadan duramaz. Sonuçta vücutta tırnak çizikleri ve yaralar oluşabilir. Bunlar enfekte olursa uyuzun üstüne bir de ikincil bakteri enfeksiyonları oluşabilir. Uyuz tedavi edilmezse, kaşıntı aylarca hatta yıllarca devam edebilir ve hastalarda ciddi anksiyete ve uyku bozukluğuna neden olabilir.
Parazit sadece insan vücudunda yaşayabilir, vücut dışında genelde 3 günden fazla yaşayamaz. Çünkü gıdası insan derisi olduğu için vücut dışında açlıktan ölür. Aynı evde yaşama, ortak giysi , havlu, çarşaf kullanımı, kalabalık ortamlarda yaşama parazitin bulaşması için fırsattır. Bundan dolayı, sıklıkla, askerler, mülteciler, ekonomik durumu bozuk kalabalık aileler, öğrenci yurtları ve hijyeni bozuk oteller, yaşlı bakım evleri ve hapishaneler risk altındadır. Ayrıca cinsel ilişki sırasında da bulaş olabilmektedir.
Dünyanın her yerinde görülebilmekle beraber fakir ülkelerde uyuz vakaları %70 lere kadar tırmanabilir. Ayrıca savaş, kıtlık veya doğal afet bölgelerinde de vakalar hızla artar.
Uyuzun tanısı klinik şikayetler, gece kaşıntısı ve derideki tırnak izlerine dayanılarak konulabilir. Bundan da iyisi mikroskop veya dermoskop ile deride bulunan sarkopt parazitini, larvalarını veya dışkısını görebilmektir. Ancak bu her zaman kolay değildir, çünkü bir hastada ortalama 10-12 tane parazit olur. Tüm deride bunların nerede olduğunu bulmak pek kolay değildir. Sağlıklı bireylerde uyuzun tedavisi kolaydır ancak tedaviyle tüm parazitler ölse bile, kaşıntı bazen birkaç ay devam edebilir. Bağışıklık sistemi bozuk, yaşlı,beslenme yetersizliği olanlarda parazit çok kolay çoğalabilir ve sayıları binleri bulur, bu durumda tüm vücutta kalın kabuklu lezyonlara oluşur, buna Norveç uyuzu denir.
Uyuz tedavisi
Uyuzda tüm aileyi tedavi etmek gerekir. Hiçbir şikayeti olmayanlar da mutlaka tedavi olmalıdır. Tedavide uyuz parazitini öldüren şampuan, losyon veya kremler prospektusunda yazdığı ve hekiminizin anlattığı gibi tüm vücuda akşam uygulanır, sabah yıkanır. Birkaç kez tekrarlanabilir gerekirse. İnatçı vakalarda ağızdan ilaç tedavisi, kaşıntı önleyici haplar da tedaviye eklenir. Kaşıntı için bazen streoidli tablet veya enjeksiyonlar da kullanılabilir.
Böyle bir sorununuz varsa en kısa zamanda bir deri ve zührevi hastalıklar uzmanına, diğer adıyla dermatoloji doktoruna başvurmalısınız.